Không phải lúc nào thuyết pháp Ðức Phật cũng
được mọi người hoan hỷ tín thọ phụng hành. Ðôi khi ngài phải đương đầu với
những kích bác của ngoại đạo, và ngay trong chúng Tỳ kheo đệ tử đương thời của
Ngài, cũng có nhiều vị không hoan hỷ, nhất là khi Ngài đưa ra những học thuyết
hay giới luật họ khó thật hành, vì còn nhiều ngã ái. Nhưng chính trong những
dịp này, chúng ta mới được thấy rõ đức bình tĩnh của đấng Thiên Nhân Sư. Ngài
không bao giờ tỏ ra mất kiên nhẫn, đối với những kẻ cứng đầu.
Một thời khi đức Thế Tôn ở Kỳ Viên tịnh xá,
Ngài gọi các Tỳ kheo bảo:
- Này các Tỳ kheo, hãy ăn chỉ một bữa trong
ngày, chỉ ngồi ăn một lần rồi thôi. Nhờ ta chỉ ăn một bữa trong ngày, ngồi ăn
một lần, ta cảm thấy ít bịnh ít não, nhẹ nhàng có sức và yên vui. Do vậy, này
các Tỳ kheo, các ngươi chỉ nên ăn một lần, thì sẽ cảm thấy ít bịnh ít não, nhẹ
nhàng có sức và an vui.
Khi nghe vậy Tôn giả Bạt Ðà Lợi bạch
Phật: - Bạch Thế Tôn, con không thể chỉ ăn một bữa, ngồi ăn một lần, ăn
như vậy con sẽ thấy nhiều phiền não, hối tiếc, ân hận, mất sức và buồn
rầu.
- Vậy này Bạt Ðà Lợi, khi nào ai mời ăn ngươi
hãy ăn tại chỗ một ít còn một ít đem về để ăn sau. Ngươi có thể ăn như vậy mà
sống qua ngày được không?
- Bạch Thế Tôn, con cũng không thể làm được.
Bạch Thế Tôn, ăn như thế con cũng cảm thấy nuối tiếc, ân hận.
Trong mùa an cư ấy, Tôn giả Bạt Ðà Lợi luôn
luôn lánh mặt Phật, vì đã không chấp hành học giới Ðức Ðạo Sư chế định cho
chúng Tỳ kheo. Khi giải hạ, Tôn giả đi đến chúng Tỳ kheo để thăm viếng. Những
vị này đang ngồi may một tấm y Tăng Già Lê cho Ðức Thế Tôn. Khi thấy Tôn giả
Bạt Ðà Lợi, chúng Tỳ kheo nói:
- Tấm y này đang làm cho Ðức Thế Tôn, sau khi
làm y xong, Thế Tôn sẽ du hành. Hiền giả hãy suy nghĩ lại về trường hợp vi phạm
học giới của hiền giả để đến sám hối với Ðức Ðạo Sư, chớ để về sau lại càng khó
khăn cho hiền giả.
- Thưa vâng, chư hiền.
Tôn giả Bạt Ðà Lợi vâng lời chúng Tỳ kheo đi
đến Ðức Ðạo Sư, đảnh lễ và bạch rằng:
- Bạch Thế Tôn, một lỗi lầm đã chiếm đoạt
con, con thật ngu ngốc, thật si mê, thật bất thiện. Trong khi chúng Tỳ kheo
tuân hành học giới đã được Thế Tôn chế định, thì con lại tuyên bố mình bất lực.
Bạch Thế Tôn, mong Thế Tôn nhận cho sự sám hối của con, để có thể ngăn chừa
trong tương lai.
- Này Bạt Ðà Lợi, đúng như vậy, một lỗi lầm đã
chiếm đoạt ngươi, ông thật ngu ngốc si mê, bất thiện khi tuyên bố sự bất lực
của ông đối với học giới đã chế. Này Bạt Ðà Lợi, trong thời gian ấy, ông đã
không ý thức được rằng, bậc Ðạo sư đã biết ta là bậc Tỳ kheo không thực hành
học giới trọn vẹn. Ông không ý thức rằng một số đông Tỳ kheo đến an cư tại Xá
Vệ, sẽ biết mình là một Tỳ kheo không thực hành trọn vẹn học giới. Ông không ý
thức rằng, một số đông Tỳ kheo ni, nam cư sĩ, nữ cư sĩ sẽ biết đến một thượng
tọa Tỳ kheo là Bạt Ðà Lợi, là đệ tử của Sa môn Gotama, không thực hành trọn vẹn
học giới.
- Bạch Thế Tôn, thật sự một lỗi lầm đã chiếm
đoạt con. Mong Thế Tôn nhận cho sự sám hối của con, để có thể ngăn chừa trong
tương lai..
- Này Bạt Ðà Lợi, khi một vị Tỳ kheo đã chứng
câu phần giải thoát hay Tuệ giải thoát, hay Thân chứng, hay Kiến đạo, hay Tín
thắng giải, hay Tùy pháp hành, hay Tùy tín hành, khi một đã chứng một trong bảy
địa vị ấy, được ta bảo rằng, hãy lấy thân mình làm cầu trải cho ta đi qua đám
bùn, vị ấy có vâng lời hay tránh né, bảo “Không”.
- Bạch Thế Tôn, vị ấy vâng lời.
- Này Bạt Ðà Lợi, vậy ông là gì trong thời
gian ấy mà cãi lời ta? Ông đã chứng Câu phần giải thoát hay Tuệ giải thoát, hay
Thân chứng, hay Kiến đạo, hay Tín thắng giải, Tùy pháp hành, Tùy tín
hành.
- Bạch Thế Tôn, không.
- Vậy có phải ông là kẻ rỗng tuếch, mà lại
ương ngạnh không?
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn, mong Thế Tôn nhận
cho sự sám hối của con, để ngăn chừa về sau.
- Này Bạt Ðà Lợi, vì ông thấy rõ lỗi lầm, và
như pháp phát lộ, chúng ta sẽ chấp nhận cho ông. Vì rằng, này Bạt Ðà Lợi, như
vậy là sự lớn mạnh trong giới luật bậc thánh, nghĩa là bất cứ ai, sau khi thấy
rõ lỗi lầm, phải như pháp phát lộ và ngăn chừa trong tương lai.
Này Bạt Ðà Lợi, khi một vị Tỳ kheo không thực
hành trọn vẹn học giới trong giáo pháp bậc Ðạo sư, thì dù vị ấy sống trong rừng
núi hoang vu với hy vọng chứng được pháp môn hơn người, vị ấy cũng không chứng
được, vì bị Ðạo Sư quở trách, các vị đồng phạm hạnh có trí quở trách, bị chư
thiên quở trách, và tự mình cũng quở trách mình.
Nhưng này Bạt Ðà Lợi, nếu vị Tỳ kheo nào thực
hành trọn vẹn giới luật trong giới pháp của bậc Ðạo sư, thời vị ấy có thể chứng
được các pháp thượng nhân, vì vị ấy không bị Ðạo sư quở trách, không bị chư
thiên quở trách, và không bị chính mình quở trách. Vị ấy có thể ứng sơ thiền,
nhị thiền, tam thiền, cho đến tứ thiền, và với tâm định tĩnh, thuần tịnh vô
nhiễm, vô phiền não, nhu nhuyễn, dễ sử dụng, vị ấy hướng tâm đến túc mạng minh,
nhớ được nhiều đời trước của chúng sanh, biết người hạ liệt, kẻ cao sang đều do
hạnh nghiệp của chúng. Vị ấy có thể hướng tâm đến lậu tận trí, trừ được dục
lậu, hữu lậu, vô minh lậu, nhờ đã thực hành trọn vẹn các học giới trong giới
Pháp bậc Ðạo Sư.
- Bạch Thế Tôn, do nhân duyên gì, có người
được chúng Tăng giải tội một cách mau chóng, có người lại không?
- Này Bạt Ðà Lợi, nếu một vị Tỳ kheo thường
phạm giới tội, khi bị cử tội lại tỏ ra bất phục, không có thiện chí sửa đổi, vị
ấy không được giải tội mau chóng.
Nếu vị Tỳ kheo ít phạm giới tội, nhưng khi
phạm và bị chúng Tăng cử tội, lại tỏ ra phẫn nộ, bất mãn, thì chúng Tăng cũng
không giải tội mau chóng.
Nếu vị Tỳ kheo thường phạm giới tội, khi bị
cử tội tỏ ra ăn năn lỗi lầm, vị ấy được giải tội mau chóng.
Nếu vị Tỳ kheo ít khi lỗi lầm, nhưng khi bị
cử tội, lại ăn năn chừa bỏ, thì chúng Tăng giải tội người đó mau chóng.
Nhưng khi một vị Tỳ kheo chỉ còn sống trong
Tăng chúng với chút ít lòng thương, chút ít lòng tin, thì Tăng chúng không kết
tội người ấy, vì không muốn mất chút ít lòng thương còn lại nơi vị ấy. Này Bạt
Ðà Lợi, cũng như người chỉ còn một con mắt, thân bằng quyến thuộc của người ấy
sẽ lo bảo vệ con mắt còn lại của người ấy, không để cho nó bị đoạn diệt. Tăng
chúng đối xử với Tỳ kheo chỉ còn chút ít lòng tin cũng thế. Do nhân duyên ấy,
có khi chúng Tăng giải tội mau chóng, và có trường hợp chúng Tăng không kết tội
một vị Tỳ kheo, khi vị ấy chỉ còn một ít tình thương đối với chúng Tăng.
- Bạch Thế Tôn, vì sao ngày xưa, học giới ít
mà có nhiều Tỳ kheo ngộ nhập chánh trí, còn ngày nay học giới nhiều, mà Tỳ kheo
nhập chánh trí rất ít?
- Này Bạt Ðà Lợi, khi diệu pháp sắp diệt thì
học giới nhiều mà Tỳ kheo ngộ nhập thì ít. Khi hữu lậu pháp chưa sanh khởi
trong Tăng chúng thì bậc Ðạo sư không chế giới làm gì. Chỉ khi hữu lậu pháp
sanh khởi, bậc Ðạo sư mới chế giới luật để đối trị.
Khi nào thì hữu lậu sanh khởi? Ấy là khi Tăng
đoàn lớn mạnh, đông người, khi Tăng chúng có nhiều quyền lợi, khi Tăng chúng
bắt đầu có danh tiếng, khi Tăng chúng bắt đầu đạt đến địa vị kỳ cựu. Khi ấy bậc
Ðạo sư mới chế định giới luật để đối trị các pháp hữu lậu ấy. Này Bạt Ðà Lợi,
khi các người còn số ít, ta đã giảng thí dụ con ngựa tốt, ngươi có nhớ
không?
- Bạch Thế Tôn, không.
- Này Bạt Ðà Lợi, tại sao vậy?
- Bạch Thế Tôn, bởi vì trong một thời gian
dài con đã không thực hành trọn vẹn các học giới trong giáo pháp bậc Ðạo
sư.
- Bạt Ðà Lợi, không những chỉ có vì như vậy
mà thôi, còn vì lý do này nữa: là trong khi ta thuyết pháp ngươi không có để
tâm, chú ý, không nghe pháp với cả hai lỗ tai của ngươi. Vậy ta sẽ giảng lại
cho ngươi, hãy nghe và suy nghiệm kỹ.
- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
- Này Bạt Ðà Lợi, như người luyện một con
ngựa tốt, trước hết phải tập cho nó quen với dây cương. Khi nó đã thuần thục
với dây cương lại tập cho nó quen với yên ngựa, kế đó quen với sự diễn hành,
rồi tập đi vòng quanh đi bằng đầu móng chân, phi nước đại, chơi các trò vương
giả, vương lực, tốc lực tối thượng và cuối cùng trang sức đẹp đẽ cho nó. Con
lương mã trở thành một báu vật của vua chúa.
Cũng vậy, này Bạt Ðà Lợi, một Tỳ kheo thành
tựu mười pháp thì trở thành người đáng cung kính cúng dường: ấy là thành tựu vô
học chánh tri kiến, vô học chánh tư duy, vô học chánh ngữ, vô học chánh nghiệp,
vô học chánh mạng, vô học chánh tinh tấn, vô học chánh niệm, vô học chánh định,
vô học chánh trí, vô học chánh giải thoát. Này Bạt Ðà Lợi! Một vị Tỳ kheo thành
tựu mười pháp này sẽ là phước điền vô thượng của thế gian.
Sau khi Ðức thế Tôn thuyết giảng, Tôn giả Bạt
Ðà Lợi hoan hỷ tín thọ lời thế Tôn dạy.
Thích Nữ Trí Hải
“Chút phước mọn hôm nay gần bóng Phật
Con nghe như dìu dịu một mùi hương
Và, phảng phất một tình thương êm ấm
Qua huyết quản rộn ràng dâng mạch sống
Con tự nhủ qua rồi cơn ác mộng
Và theo Ngài vượt khỏi bến trầm luân
Xin cho con một tiềm lực tinh
thần
Ðể vững thắng giữa trần ai
phiền não.”
